آیت الله معصومی تهرانی: خوردن روزه در ملاءعام، نه مجازات دارد و نه حرام است

---

علی کلائی: آیت الله عبدالحمید معصومی تهرانی، روحانی نام آشنا و ساکن تهران است که در حدود سه دهه اخیر، به دلیل فعالیت ها و نظرات خاص فقهی خود، بارها طعم زندان و شکنجه و برخوردهای امنیتی در جمهوری اسلامی را چشیده است. وی که از شاگردان مراجع و روحانیان صاحب نامی چون سید احمد خوانساری، محمدتقی داوودی، حسن سعید تهرانی، مجتبی تهرانی و محمدرضا مهدوی کنی بوده، از مراجع عظامی چون آیت الله گلپایگانی، آیت الله مرعشی و آیت الله خوئی اجازه اجتهاد خود را دریافت کرده است.

کارنامه آقای معصومی تهرانی نشان می دهد که در تمام این سال ها در تلاش بوده تا بر همزیستی میان ادیان و مذاهب در همه جای جهان تاکید کند. این هنرمند خوش نویس، نقاش و تذهیب گر بارها آثاری از خود را به معتقدان ادیان و مذاهب دیگر تقدیم کرده است.

چند روزی پس از پایان ماه رمضان امسال، با این روحانی منتقد جمهوری اسلامی در خصوص برخوردها در این ماه با امری که توسط مراجع رسمی، “روزه خواری در ملاءعام” عنوان می شود، گفتگو کردیم. او با ذکر این نکته که «ما از اساس چیزی تحت عنوان “روزه خواری” نداریم» به خط صلح گفت که «ما دچار تنگ نظری شده ایم» و این تنگ نظری ها «نتیجه ای جز ریاکاری و ظاهرفریبی ندارد».

این روحانی نام آشنا هم چنین تاکید کرد که «در بنیاد خود دین هم چنین مسئله ای نیست؛ کما این که آیه قرآن به تجسس نکردن در امور زندگی مردم، دستور می دهد. و مسئله روزه داری یکی از مصداق های ارتباط بنده با خداست».

عبدالحمید معصومی تهرانی در ادامه با غیرشرعی دانستن مجازات هایی که برای روزه خواری اعمال می شود، گفت که در زمان حکومت پیامبر و چهار خلیفه پس از او هم شرایط بسیار روادارانه تر از قرن های پس از آن ها بوده است.

مشروح کامل این گفتگو در ذیل از نظرتان می گذرد:

مهدی نوربخش در گفتگو با زیتون: جنگ ایران را تکه‌تکه خواهد کرد

زیتون ـ علی کلائی: تنش میان ایران و آمریکا در حدی تشدید شده که تحلیل‌گران و ناظران، هر روز منتظر رویدادی تازه، یا به بیان بهتر، ناگوارند. به نظر می‌رسد بخش‌هایی از حاکمیت هر دو کشور تلاش دارد تا از جنگ دوری کند و بخش‌هایی هم مشوق جنگ‌اند. سرنگونی پهپاد آمریکایی در خلیج فارس هم طی روزهای اخیر مزید بر علت شد. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که تنها ده دقیقه پیش از حمله به سه پایگاه نظامی در ایران آن را متوقف کرده است.

با دکتر مهدی نوربخش، تحلیلگر سیاسی و استاد روابط خارجی و تجارت بین‌الملل دانشگاه هریسبرگ در آمریکا در این خصوص به گفتگو پرداخته و  پرسش‌هایی  را پیرامون احتمال جنگ میان ایران و آمریکا و خروج یا عدم خروج ایران از برجام و نتایج آن مطرح کردیم. دکتر نوربخش در این گفتگو با «زیتون» آغاز «هر جنگی در خاورمیانه» را «در هر لحظه‌ای» ممکن می‌داند اما به عقیده وی « پایان این جنگ مشخص نیست.»

این تحلیلگر سیاسی و استاد روابط خارجی همچنین با اشاره به تجربه بمباران دو شهر هیروشیما و ناکازاکی توسط آمریکا، پیش‌بینی می‎کند که «در جنگی در خاورمیانه ممکن است به جایی برسیم که از چیزهایی در این جنگ استفاده بشود که تا حال در جنگ‌های معمولی پس از جنگ دوم جهانی استفاده نشده است.» به گفته مهدی نوربخش «در وضعیت فعلی رفتارهای ایران بیش از آمریکا خطر جنگ را افزایش می دهد.»

متن کامل این گفتگو از پی می‌آید:

مهریه، سنتی دیروزین با تجربه ای امروزین

مرتضی هامونیان: جمله معروفی است که هنگام خطبه عقد در میان مسلمانان در ایران شنیده می شود. النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی. می گویند حدیثی است نقل از پیامبر اسلام. عده ای علمای هر دو جریان اصلی در میان مسلمانان -یعنی شیعیان و اهل سنت- آن را امری فطری می دانند و البته گروه دیگری هم در سند حدیث به جد اشکال کرده اند و آن را ضعیف می پندارند. هرچه هست، به مانند همه آن چه که با وجود سندی ضعیف یا به فرض فطری بودن، برحسب تواتر بر زبان ها می چرخد و قطعی پنداشته می شود، این جمله آغازگر خطبه عقدی است که در سنت اسلامی خوانده می شود. عقدی که یکی از محکماتش “مهریه” است. کلمه ای که در قرآن، متن مقدس دین اسلام از آن سراغی نیست. در قرآن سخن از “صداق” آمده است. از مصدر “ص د ق” و بر معنای “صدق و درستی”. این مسئله در ادیان ابراهیمی سابقه دار است. در کیش یهود هم از “خطوبا” سخن به میان آمده است «که همسان ریشه خطبه به کسر اول یعنی خواستگاری است می داند و مهر را به خود زن تسلیم می کردند»(۱).

اما داستان انسان ایرانی از حمله اعراب به ایران و مسلمان شدن ایرانیان آغاز نمی شود. همان طور که گفته شد، پیش از حضور اسلام در ایران، یهودیان هم بودند و سنت مهریه یا همان خطوبا را داشتند. اما پرسشی که می توان کرد این است که آیا در ایران پیش از اسلام هم سخنی از مهریه به میان بوده است؟ فراموش نکنیم که مهریه نامی است که ما ایرانی ها بر “صداق” قرآنی نهاده ایم. یعنی کلمه ای از ریشه مهر و دوستی شاید در تلاش برای ترجمان صداق از مصدر صدق و درستی.

مسئله عام تر مهریه و موضوع کلی آن، عقدی به نام ازدواج است. پدیده و واقعیتی اجتماعی که تحت تاثیر فرهنگ و نقش و موقعیتی که در آن به سر می بریم  تنظیم می شود (۲). در تمام تعاریف ازدواج شناسایی آن به عنوان یک رابطه حقوقی و تبعیت آن از قواعد اجتماعی و آن چه ما آن را فرهنگ می دانیم دیده می شود. هم چنین در این تعاریف ازدواج به عنوان یک نهاد و کانون اجتماعی ملهم از سه منبع قانون، عقاید اجتماعی و اعتقادات مذهبی شناسایی و فهم می شود (۲).

ناظر به این تعریف و این گونه فهم از مسئله ازدواج و در تلاش به پاسخ به پرسش فوق مبنی بر جستار مسئله مهریه در تاریخ ایران پیش از اسلام، لاجرم می بایست پای دیانت غالب آن دوران در ایران، یعنی دیانت زرتشتی را به این مسئله باز کرد. قطعاً خوانندگان عزیز با نگارنده این سطور همراه اند که پیوند ازدواج در ایران پس از اسلام نیز کاملاً تحت تاثیر دیانت تازه مسلط شده قرار گرفته و قواعد و قوانین آن تحت تاثیر فرهنگ مسلط با ستون فقرات دین حاکم تغییر کرد. تغییری که نتیجه آن هم چنان در ایران امروز حضوری زنده دارد. گرچه تلاش می شود تا نگاه برابری خواهانه و به روزی به آن بشود و با فهم امروزین از “رابطه” میان دو انسان فهم شود، اما هم چنان نگاه و گفتمان مسلط، همان نگاه سنتی ملهم از دیانت غالب است.